NARODNO POZORIŠTE U NIKŠIĆU 1949-1965

Izložba Narodno Pozorište u Nikšiću 1949-1965 godine je nastala u želji da se javnosti prikažu dokumenta, plakate i fotografije koje se nalaze u Arhivskom odsjeku u Nikšiću, u najpodesnijoj formi, kako bi se javnosti prikazalo i približilo djelovanje Narodnog pozorišta u navedenom periodu, kada je pozorište svojim predstavama, glumačkom elitom scenografijom, kostimima i scenskim nastupima moglo parirati mnogo većim pozorištima. Bilo je jedno od najznačajnijih u Jugoslaviji. Predstavili smo dokumenta po sezonama na 33 panoa grafički i dizajnerski na najbolji način. O Narodnom pozorištu u Nikšiću u navedenom periodu dosta je napisano, snimano ali arhivska građa koju posjedujemo je umnogome pomogla da se ovaj zlatni period Narodnog pozorišta otrgne od zaborava.

Narodno pozorište u Nikšiću osnovano je 15.03.1949. godine, a za upravnika je postavljen Veljko Šakotić. Svečano otvaranje je bilo u subotu 4. juna 1949. godine sa pozorišnim komadom „Nemirna starost”. Glumci su bili: Bulatović Božidar, Burić Momo, Bjeletić Dara, Vujačić Zorka, Grujičić Đorđije, Gojkić Ljubica, Koprivica Momčilo, Kovačević Smilja, Kotri Andrija, Kotri Nela, Kiljpa Aleksandra, Karović Vaso, Mijatović Dragomir, Mandić Veljko, Nikolić Anđa, Obrenović Đorđije, Ruljić Nada, Čolović Nikola, Cicović Petrana i Šćepanović Anka.

Ubrzo poslije ove pripremljena je i druga predstava 22. jula 1949. godine. To je bila „Mašenjka”, opet ruskog autora Afinegenova i oni su činili najveći dio repertoara naših pozorišta u to vrijeme.

1950. godina je obilježena predstavama koje nijesu prikazivale suštinske probleme svakodnevnog življenja, već je pozorište bilo mjesto za zabavu ili podsjećanje na slike iz bliže prošlosti sa političkim porukama.

Počinje se sa prikazivanjem predstava po romanima naših klasika koje su dobro prihvaćene kod gledališta.

Pozorišna sezona 1950/51 počinje Šilerovom tragedijom „Spletke i Ljubav”, pa zatim komedija Branislava Nušića „Dr”, pa „Dido” Janka Veselinovića i dr. Kao gosti su radili ugledni teatarski stvaraoci.

Pozorišna sezona 1951/52 i 1952/53 nije donijela bitne promjene u sastavu ansambla. Nova imena na nikšićkoj sceni su: Stevo Matović, Nikola Dragićević, Dragica Kotri, Božo Berkuljan, Koviljka Ilić, Jovo Begović, Anka Njunjić, Petar Krečković, Velimir Kavaja, Krsto Laković, Milka Đurišić i Dušan Karović... Među njima glumi Savo Njunjić koji se prvi put pojavio na daskama 1909. godine da bi penziju dočekao u Nikšićkom pozorištu 1953. godine.

Pozorišna sezona 1952/53 otpočela je komadom iz španskog života „U cvjetnoj Španiji”, zatim se na sceni pojavljuje Nušić sa „Ožalošćenom porodicom”, zatim Molijerov „Tartif”, te Milan Begović sa svojom dramom „Bez trećeg” itd.     

Najbolje dane nikšićko pozorište doživjelo je u tri sezone od 1953. do 1956. godine. To je vrijeme puno previranja ne samo u kulturi, otvaraju se novi prostori za scenska tumačenja, vraćaju se gledaoci i dovode se novi pozorišni znalci, Jelena i Milorad Spasojević koji je pripremio Kostićevog „Maksima Crnojevića” a kasnije i „Koštanu”.

Pozorišna sezona 1954/55 ocijenjena je kao neuspjela bez obzira što je bilo pet premijera sa 29 predstava i njih je gledalo oko 220 gledalaca. Prvi dio sezone je otvoren sa komadom „Ljubav i bijeda”, zatim Molijerovo djelo „Silom ljekar”. Treća je bila premijera „Zanat gospođe Vorn”, četvrta Hašekov „Dobri vojnik Švejk”, a peta premijera Šilerov „Don Karlos” u režiji Veljka Mandića. Taj neuspjeh je pripisan prikazivanju djela stranih autora, pa se na sceni postavljaju savremena djela, zatim na red dolaze domaći autori. Pojavljuje se drama Vladimira Mijuškovića koji je književnik, ugledni prosvjetni i kulturni radnik, tako da je on glavni kritičar Nikšićkog pozorišta.

Pozorišnu sezonu 1955/56 Narodno pozorište u Nikšiću je dočekalo u novom ruhu obnovljenog umjetničkog i tehničkog osoblja. U Nikšićkom pozorištu se srijeću imena iz čitave Jugoslavije: Miodrag Marić, Gordana Gošić, Sabrija Biser i mnogi drugi. Izvedeno je ukupno 24 predstave koje je vidjelo oko 6.000 gledalaca. Drugi dio sezone je, može se reći, od istorijskog značaja. Tu su dvije predstave Držićev „Dundo Maroje” i „Čajdžica na Okinavi” Đona Patrika. Narodno pozorište pokreće časopis „Pozorište” koji je upoznao čitaoce sa radom pozorišta u Nikšiću i u Crnoj Gori uopšte. Ali, ovaj časopis nije dugog vijeka, izašli su samo brojevi 1, 2 i 3.

Pozorišna sezona 1956/57 se može ocijeniti takođe kao uspješna, dolazi nekoliko novih glumaca, prvi put se pojavljuje jedan komad Bertolda Berhta „Dobri čovjek iz Sečuana”.

U sezoni 1957/58 u Crnoj Gori djeluje pet profesionalnih pozorišta, dolazi do razvoja domaće drame. Pored Vladimira Mijuškovića i Marka Kavaje, kao pisac se pridružuje i Veljko Mandić, pisac prve savremene crnogorske komedije „Snaha je doputovala” koja je doživjela uspjeh na većini jugoslovenskih pozornica. Te godine se prikazuje komedija „Moj zet direktor” u režiji Nikole Vavića.

Na drugoj sjednici Savjeta za kulturu NRCG u Titogradu, koja je održana 23. januara 1958. godine, donijeti su zaključci o reorganizaciji profesionalnih pozorišta u Cetinju, Kotoru, Nikšiću i Pljevljima u amaterska i poluamaterska. „Ovaj potez se pravdao time da se pozorišta nalaze u teškoj finansijskoj situaciji, da njihov broj premašuje mogućnosti male sredine, da su neujednačenog kvaliteta, da je bolje imati jedno kvalitetno pozorište koje će gostovanjima podmirivati potrebe ostalih mjesta”, itd.

 Ova odluka je imala pogubno dejstvo na kulturu uopšte, a to dejstvo je najpogubnije djelovalo na Nikšićko pozorište. U Nikšiću je svaka premijera bila praznik, Nikšić je imao svoju pozorišnu publiku, pozorište je bilo svojevrsna škola za prosvjetljenje. U Nikšiću je radio klub kulturnih i javnih radnika čije su diskusione tribine bile pravi mali simpozijumi. Novom odlukom je i te kako pogođen rad Narodnog pozorišta u Nikšiću jer su od tada profesionalno mogli da se angažuju samo reditelji i četiri glumca. Rediteljskog posla se u Nikšiću prihvatio Veljko Mandić, a za upravnika je, od 01. decembra 1958. godine, došao Veljko Šakotić.

Ovi ljudi su sa ogromnim entuzijazmom pokušali da održe pozorišni život komune. Koliko su ti napori bili uspješni svjedoči podatak daje te godine prikazano više od 50 predstava. „Ravnodušnost nadležnih”, a i publike koja je bila izgradila svoje kriterijume i za koje je odlazak značajnih imena predstavljao onaj činilac koji je imao presudnu ulogu da pozorište izgubi svoju privlačnost, učinila je da se ugasi scena u gradu sa pozorišnom tradicijom, da o sjaju i značaju teatra ostane samo trag u sjećanju onih koji su imali sreće da na toj sceni kao goste, među ostalima vide: Rašu Plaovića, Milivoja Živanovića, Ljubišu Jovanovića, Oliveru Marković i Rusku balerinu svjetskog glasa Maju Pliseckaju.

Odluka o prestanku rada Narodnog pozorišta donešena je u Nikšiću 31. jula 1965.godine.

Teatar podrazumijeva određeni nivo kulture i obrazovanja, a u Nikšiću je ostala prazna sala, čekajući neko bolje vrijeme.

  

U ovom periodu pozorište je ostavilo duboki trag u kulturi Nikšića i Crne Gore.



Autor izložbe: Violeta Krivokapić



Tehnička realizacija izložbe: Dejana Nikolić
                                                             Biljana Mrdak

Dizajn, stručna i tehnička priprema: Srđan Pejović
                                                                              Angelo Marzano

Organizatori izložbe: Državni Arhiv Crne Gore
                                              Arhivski odsjek Nikšić